İmparator 1. Constantinus’un daveti üzerine Hristiyan dünyasının önde gelen din adamları Nicaea’da toplanmıştır. Konsüle katılan din adamlarının katılım sayısı 318’dir. İlginç bir ayrıntı ise katılımcıların 317’sinin doğu eyaletlerinden, sadece 1 kişinin Batı’dan gelmiş olmasıdır.

Konsülün asıl toplanma amacı; Paskalya gününü belirlemek ve İskenderiye’de ortaya çıkmış olan ayrılıkçı hareketlere karşı alınacak tavır ve İsa Peygamberin doğası hakkındaki tartışmalara son vermektir. Alınan kararlar neticesinde tüm dünyada halen geçerli olan, her pazar günü kilisede İznik Akdi olarak anılan kararlar bu toplantıda alınmıştır.

Konsülün toplandığı mekânın 300’den fazla din adamını rahatlıkla alabilecek boyutta olması gerekmektedir ancak hala günümüzde toplantının yapıldığı yer önemli bir tartışma konusudur ve bu gizemi çözmek için arkeologlar ve tarihçiler hem kentin su altında hem de farklı noktalarında araştırmalarına devam etmektedirler.

İkonoklazma yani resim düşmanlığı döneminde, Hristiyanlık tarihinin 7. Ekümenik konsül toplantısı olarak anılmaktadır.

24 Eylül – 13 Ekim 787 tarihleri arasında Nikea’da yapılan toplantıda 10 yaşında tahta çıkan Altıncı Kostantinos’un adına devlet işleri yürüten Eyrene, 50 yıllık ikona karşıtı tavrı kaldırmak için Patrik Tarasyos’un başkanlığında yaklaşık 350 piskopos ve çok sayıda keşişin katılımı ile konsülü toplamıştır.

Nikea’da 11 Ekim’de Ayasofya’da gerçekleşen toplantılar sonucunda tasvirli ibadet serbest bırakılmıştır.

Anadolu kentlerine sayısız felaket getiren Haçlı seferlerinin dördüncüsünde haçlılar Filistin’e gitmeyerek, Konstantinopolis’te bir Latin Krallığı kurunca, 1206 yılında Theodoros Laskaris Bizans kraliyet tahtıyla beraber başpiskoposluk makamını da Nikeyaya taşımış ve burada hüküm sürmüşlerdir. 55 yıl boyunca, bu gün Ayasofya kilisesinin girişinde bulunan mozaiğin üzerinde imparatorlar taç giymiştir.

İznik, 2 Mart 1331 günü Orhan Gazi komutasındaki Osmanlı ordusunca teslim alındıktan sonra, kentte toplu halde ilk cuma namazını kılmak üzere Ayasofya Kilisesi camiye çevrilmiştir. Buraya Cuma Cami, aynı zamanla halk arasında orijinal isminden esinlenerek Ayasofya Cami denilmiştir.

İznik’i ziyaret eden Evliya Çelebi, İznik’in en meşhur camisinin kiliseden camiye çevrilen Orhan Gazi Camisi olduğunu, çatısının kurşun kaplı bulunduğunu, geçirdiği yangın nedeniyle Kanuni Sultan Süleyman döneminde Mimar Sinan tarafından onarıldığını yazar. Sahan duvarlarının ferah kemerlerle açılması ve son cemaat yerinin kuzeybatısındaki minare de Mimar Sinan’ın eseridir.

On Sekizinci yüzyılda harap olduğu bildirilen caminin 1804 yılında çökük çatısı yanında Orhan Gazi’nin tuğrasının yerinde durduğu, ibadete kapalı olduğu bilinmektedir.