Şu anda gezmekte olduğunuz tarihi eser Nilüfer Hatun İmareti olarak kurulmuştur. Günümüzde ise Türk İslam Eserleri Müzesi olarak hizmet vermektedir. Bizans Nicea’sının Osmanlı İznik’ine dönüşmesinde en etkin rol oynayan kişilerden biri olan Nilüfer Hatun, şehrin 1331 yılında ele geçirilmesinden hemen sonra teslim edildiği Orhan Gazi’nin eşiydi. Nilüfer Hatun, Orhan Gazi’nin en büyük oğlu Süleyman Bey ile babasından sonra tahta oturacak 1. Murat’ın annesiydi. Nilüfer 1338 yılında ölünce, 1. Murat annesinin anısına İznik’te Nilüfer Hatun İmarethanesi’ni yaptırmıştır. İmaret, görkemli bir yapıdır ve mimari açıdan son derece önemlidir. Bu yapı, Osmanlı mimarisinin standart biçimlerinden biri olacak ve ters T biçimli yapıların ilk örneğidir. Bu mimariyi şu anda müze olarak kullanılan yapının içerisine girdiğimizde fark edebiliyoruz. Bu imaretin önemli özelliği ise ters T yapısını camiler dışında kullanılan ilk yapı olmasıdır. Nilüfer Hatun İmareti’nin yapımında da Roma Tiyatrosundan kesme taşlar kullanılmıştır. Yapı büyük olasılıkla, kente İslam’ın damgasını vurmak amacıyla inşa edilmiştir.

Erken dönem Osmanlı tarihçileri Nilüfer’i türlü söylencelerin konusu olarak sunarlar. Bunlardan biri, Nilüfer Hatun’un aslında Hristiyan olduğu ve adının Holafera olarak anıldığı, ilk başta Bilecik tekfuru ile evlenecekken, rivayete göre düğün sırasında Osman Gazi ve Orhan Gazi askerleriyle birlikte bu düğün konvoyunu bastıkları ve Nilüfer’i kaçırdıkları, bu olayın ardından Osman Gazi’nin oğlu Orhan Gazi ile evlenip, Müslüman olup adını ise Nilüfer olarak değiştirdiği söylenmektedir. Nilüfer Hatun Bilecik’e yakın bir koru olan Yarhisar’daki bir Rum tekfurun kızıdır. Bir diğer rivayete göre, Orhan Gazi ile evliliği, Osmanlılar ve Rumlar arasında bir tür ittifakın sonucudur. Nilüfer, o tarihlerde bir Müslüman ya da Türk adı değildir, aynı derecede bir Yunan adı da değildir, büyük olasılıkla gerçek adının Türkçe’ye bir uyarlaması olmalıydı. Nilüfer’in adına kaynaklarda birçok farklı biçime rastlanır, fakat bunlardan ilki Ülüfer ya da Lülüfer biçimindedir.

Nilüfer Hatun’un anısına yapılan bu imaret, İslam’ın kentteki en somut simgesidir. Osmanlı döneminde imaretler, fakirlere, yolculara, öğrenciler ve dervişlere ücretsiz yemek dağıtımı yapılan yerlerdir. Nilüfer Hatun İmareti’nin işlevi konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı araştırmacılar, yoksullara yiyecek dağıtılan yer anlamına gelen imaret sözcüğünden hareketle yapının bir aşhane olduğunu ifade ederken diğerleri, imaret sözcüğünün bu anlamını daha sonraki dönemlerde kazandığını; başlangıçta hayır için yapılan her türlü yapıya imaret dendiğini; bu nedenle 14 ve 15. yüzyıllarda Anadolu’da çok sayıda örneği görülen ve imaret denilen bu tür yapıların gezici dervişlerin barınması için inşa edildiklerini kabul ederler.